Trends en ontwikkelingen
Bij het uitvoeren van onze taak is het belangrijk te weten welke factoren van invloed kunnen zijn op onze activiteiten. In dit hoofdstuk beschrijven we de belangrijkste trends en ontwikkelingen om ons heen en wat ons op basis daarvan te doen staat.
Wat we om ons heen zien
De energietransitie versnelt: de Nederlandse ambitie is om in 2030 de uitstoot van CO2 met 49% gereduceerd te hebben ten opzichte van 1990. Vanuit Europa zijn er zelfs ambities deze reductie te verhogen naar 55%. Om de Nederlandse ambitie waar te maken, zijn in het Klimaatakkoord uit 2019 onder andere afspraken opgenomen over:
de inpassing van 35 TWh aan duurzame opwek op land
het duurzaam verwarmen van miljoenen woningen
het versneld plaatsen van extra laadpunten voor elektrisch vervoer
het verduurzamen van industrie en landgebruik
Op 1 januari 2020 is de Klimaatwet ingegaan, waarin de doelstellingen van 49% reductie in 2030 en 95% in 2050 zijn vastgelegd. Onze grootste uitdaging is ervoor te zorgen dat de energie-infrastructuur hiervoor op tijd klaar is. Hoe meer werk we moeten verzetten, hoe lastiger het wordt om de doelstellingen te halen. De regionale energiestrategieën (RES'en) bevatten eind 2020 plannen die de 35 TWh aan duurzame opwek mogelijk maken. Het grote aandeel zonopwek in deze plannen geeft echter een grote piekdruk op onze infrastructuur, terwijl een zonnepark minder energie levert dan een windpark met hetzelfde piekvermogen. De uiteindelijke verhouding in deze plannen heeft dus een grote impact op onze netten.
(Inter)nationale klimaatdoelen
Economische situatie
De maatschappij bevindt zich door de coronacrisis in een economisch gezien mindere periode. Ondanks dat we de duur en impact ervan nog niet kennen, is de verwachting dat de economische terugval tijdelijk is. We verwachten dat na de coronacrisis en bij herstel van de economie de vraag naar elektriciteit verder toeneemt. De doelstellingen voor 2030 in de Klimaatwet blijven daarom vooralsnog ongewijzigd. Er zullen meer nieuwe huizen, bedrijven en gebouwen aangesloten moeten worden. Bovendien neemt de vermogensvraag door de groei van bedrijven naar verwachting aanzienlijk toe. Dit zullen we terugzien in bijvoorbeeld de sterke toename van het aantal datacenters, de groeiende vraag naar grotere aansluitingen en de stijgende vraag naar uitbreiding van vermogen bij huidige afnemers.
Energietransitie
De praktijk wijst uit dat de energietransitie tot meer lokale opwek én gebruik van energie leidt. Zonne-energie wordt steeds betaalbaarder. Ook zijn mede dankzij de SDE-subsidies (Stimulering Duurzame Energieproductie) veel grootschalige zonneparken gerealiseerd in de regio’s waar Alliander actief is. Verder hebben we diverse windparken aangesloten en zijn elektrisch vervoer en de bijbehorende laadinfrastructuur niet meer weg te denken uit het straatbeeld: in 2020 sloten we 2.400 publieke laadpalen aan.
Om de afspraken uit de Klimaatwet waar te maken, wacht ons de komende tien jaar een enorme hoeveelheid werk. Systeemstudies laten zien dat de elektriciteitsvraag in 2050 minimaal is verdubbeld. Het is onze maatschappelijke opdracht om dat werk op tijd uit te voeren. We willen dat Nederland de klimaatdoelen haalt, en dat klanten de capaciteit en energie krijgen die ze nodig hebben.
Niet alleen reductie van CO2 heeft invloed op de energietransitie, dat geldt ook voor de stikstof- en PFAS-vraagstukken die in 2020 speelden. Eind 2019 trof de overheid maatregelen om stilgevallen werkzaamheden in 2020 weer op gang te helpen. Voorbeelden zijn de verlaging van de maximumsnelheid op snelwegen en het verhogen van de PFAS-norm. Tot 2023 worden in het verzorgingsgebied van Liander vanwege (tijdelijk) stilgelegde bouwprojecten minder woningen opgeleverd dan gepland. De verwachting is dat de nieuwbouw pas vanaf 2024 weer volledig hersteld zal zijn.
Stijgende kosten van de energievoorziening
Door grote investeringen in de energienetten zullen de kosten voor netbeheer stijgen, niet alleen bij Alliander. De gehele energie-infrastructuur in Nederland wordt de komende jaren verzwaard. De betaalbaarheid van de energierekening komt hierdoor in steeds meer huishoudens onder druk te staan. Voor Alliander is het van belang te zorgen dat alle investeringen verantwoord zijn en dat wij de financiering hiervoor mogelijk maken. Er zijn maatregelen nodig om financieringsruimte te creëren voor de benodigde investeringen.
Tekort aan technisch personeel
Met de energietransitie gaat een grote hoeveelheid elektrotechnisch werk gepaard. Hiervoor zijn in Nederland tienduizenden technische vakmensen extra nodig. Zelfs nu de arbeidsmarkt voor het eerst in jaren minder gespannen is, blijft het een uitdaging voor de bouwsector, installatiebranche en netbeheerders om deze vacatures in te vullen.
Afscheid van aardgas en kolen
In 2022 wil Nederland gestopt zijn met het gebruik van aardgas uit Groningen. Ook moeten dan alle kolencentrales gesloten zijn. Er ontstaan op steeds meer plaatsen initiatieven om het gebruik van fossiele brandstoffen, zoals aardgas, sterk te verminderen en uiteindelijk uit te faseren. De aansluitplicht voor gasaansluitingen in nieuwe gebouwen is bijvoorbeeld al afgeschaft en 90% van de nieuwbouw is inmiddels aardgasloos. Alle gemeenten werken aan een eigen transitievisie warmte. Daarin beschrijven ze hoe per wijk afscheid genomen gaat worden van aardgas en welk alternatief ervoor in de plaats komt. Liander staat de gemeenten en provincies daarin met kennis en ervaring bij. De transitievisies zijn in 2021 klaar. We hebben oog voor de balans tussen de levensduur van het gasnetwerk, de maatschappelijk investeringen hierin en de toepassingsmogelijkheden.
Digitalisering
Digitalisering leidt tot nieuwe kansen voor consumenten en bedrijven om inzicht te krijgen in hun energierekening en energie te besparen. Voor netbeheerders biedt digitalisering mogelijkheden om meer inzicht te krijgen in de gevolgen van de energietransitie, de staat van de netten en investeringsmogelijkheden. Daarnaast leidt digitalisering tot nieuwe mogelijkheden voor de markt om energie in te kopen, te verhandelen en uit te wisselen.
De impact voor Alliander
We verwachten dat de vraag naar transportcapaciteit enorm toeneemt als gevolg van de geschetste ontwikkelingen. Onder aan de streep zal het elektriciteitsnetwerk van 2030 sterk uitgebreid zijn ten opzichte van 2020. Het goed timen en coördineren van deze gigantische opgave vraagt om maximale aandacht. We werken met man en macht aan het oplossen van knelpunten in het elektriciteitsnet door het verzwaren van de netten en toepassen van innovatieve oplossingen. Dit kost echter tijd. Tot die tijd bestaat de kans dat we in meer gebieden nog niet de capaciteit kunnen leveren die de klant vraagt.
Voor netbeheerders is het essentieel om vroegtijdig op de hoogte te zijn waar wat aan de infrastructuur moet gebeuren zodat investeringsbeslissingen tijdig genomen kunnen worden. Daarom willen de netbeheerders dat de omschakeling naar duurzame energie op een beheersbare manier gerealiseerd wordt. De afspraken in het Klimaatakkoord en de totstandkoming van de Regionale Energiestrategieën zijn daarin cruciaal. Alliander (en met name netbeheerder Liander) staat gemeenten en provincies hierin met kennis en kunde bij.
Onze opdracht voor de samenleving
De trends, ontwikkelingen en vraagstukken in de wereld om ons heen vormen de basis voor onze strategie. Daarin staat beschreven hoe we als bedrijf omgaan met de uitdagingen in het veranderende energiesysteem. In onze strategie laten we zien hoe we hierop inspelen en in onze SWOT-analyse is te zien waar voor onze organisatie kansen en uitdagingen liggen.