Risicomanagement
Alliander hecht grote waarde aan goed risicomanagement. Het zorgt voor voldoende zekerheid om onze strategische doelstellingen op een verantwoorde manier te behalen. Daarvoor gebruiken wij een raamwerk voor risicomanagement met daarin onze principes. Hierdoor stellen we de hele organisatie in staat om bij te sturen en te verbeteren, en kan Alliander voldoen aan wet- en regelgeving. Voor een nadere toelichting over risicomanagement wordt verwezen naar het hoofdstuk risico's in het jaarverslag over 2016.
De belangrijkste risico’s worden frequent besproken in de Raad van Bestuur en ieder kwartaal in de Raad van Commissarissen. De mogelijke impact op onze strategische doelen en de waarschijnlijkheid van optreden bepalen wat we als onze belangrijkste risico's definiëren.
- 11. Veiligheid
- 22. Maakbaarheid werkpakket
- 33. Onvoldoende lange termijn oriëntatie van regulering
- 44. Cybercriminaliteit
- 55. Privacy energiedata
- 66. Benodigde capaciteit en competenties
- 77. Onzekerheid energietransitie
1. Veiligheid
Impact Zeer ernstig
Waarschijnlijkheid Hoog
Verwachte ontwikkeling Afnemend ↓
Wat is het risico?
Werken met gas en elektriciteit brengt risico’s met zich mee voor de veiligheid en gezondheid van onze medewerkers, aannemers en klanten. Wanneer er onvoldoende veiligheidsbewustzijn of kennis van veiligheidsmaatregelen aanwezig is, wordt de kans op ongevallen groter. Ook het handelen van derden, onbedoeld of kwaadwillig, kan leiden tot veiligheidsrisico’s. In het ergste geval kunnen onveilige situaties in ons werk leiden tot zwaar gewonden of een dodelijk ongeval.
Hoe wordt het gemanaged?
Binnen onze organisatie werken we gericht aan veiligheid. We hebben stappen gezet in het veiligheidsbewustzijn. Desondanks hebben we toch te maken gehad met veiligheidsincidenten. Voor ons waren zij aanleiding om hier nog meer aandacht aan te besteden. We zijn de veiligheidscultuur aan het verbeteren. Bijvoorbeeld door tijdens het overleg aan het begin van de werkdag de veiligheidsrisico’s en maatregelen nadrukkelijk aan de orde te laten komen. We vergroten de veiligheid in onze processen en componenten en zorgen voor opleiding en herinstructie. Incidenten worden onderzocht op directe en achterliggende oorzaken van het ongeval. Verbeteringen werken we uit met onze interne organisatie én onze aannemers. Onze ambitie is ‘Iedereen veilig thuis!’.
2. Maakbaarheid werkpakket
Impact Ernstig
Waarschijnlijkheid Hoog
Verwachte ontwikkeling Toenemend ↑
Wat is het risico?
De werkontwikkeling (energietransitie, economische groei en woningbouw) is explosief gestegen ten opzichte van de productie van 2016. Dit heeft tot gevolg het niet kunnen uitvoeren of doorschuiven van activiteiten en leidt mogelijk tot een verslechtering van de betrouwbaarheid van het netwerk, wat impact heeft op de veiligheid en kwaliteit van het net. De ontwikkeling van dit risico maakt dat er onder andere conflicten ontstaan tussen aansluiten klanten en het doen van het volledige onderhoud.
Hoe wordt het gemanaged?
Door het werkpakket voor komende jaren te prioriteren op basis van beschikbaarheid kritieke functies en af te stemmen met opdrachtgevers wordt naar een betere balans gezocht. Er wordt ingezet op het aannemen en behouden van kritieke functies. Tevens wordt het opleidingstraject voor kritieke functies versneld. De krapte op de arbeidsmarkt maakt echter dat de werving minder snel instroom genereert. Gelijktijdig zal dit jaar al een aanzienlijk bedrag als geïntegreerd contract door de markt moeten worden uitgevoerd. De komende jaren is voorzien dat in omvang een steeds groter deel op die manier aan de markt kan worden aangeboden. De schaalbaarheid van aannemers is echter beperkt door het aantrekken van de markt.
3. Onvoldoende lange termijn oriëntatie van regulering
Impact Zeer ernstig
Waarschijnlijkheid Hoog
Verwachte ontwikkeling Neutraal →
Wat is het risico?
De regels binnen het gereguleerde energiedomein hebben effect op de scope van onze activiteiten en onze rentabiliteit. Doordat bij veranderingen in het energielandschap niet gelijktijdig wordt voorzien van adequate veranderingen in regulering, heeft dat op termijn mogelijk effect op de continuïteit van ons bedrijf. Een belangrijke verandering is de duurzaamheidsdoelstelling om het gebruik van aardgas en biogas sterk te reduceren. Voor Alliander betekent dit dat onze gasnetten in de toekomst mogelijk een andere functie gaan krijgen of dat klanten het gasnet gaan verlaten. Dat laatste zorgt er dan voor dat we onze huidige investeringen niet meer kunnen terugverdienen en de betaalbaarheid van ons energienet onder druk komt te staan.
Hoe wordt het gemanaged?
Willen we in de komende jaren kunnen blijven investeren in nieuwe initiatieven om de energietoekomst te faciliteren, dan is van belang dat nieuwe wetsvoorstellen daaraan bijdragen. We denken 30 jaar vooruit over de impact van de overgang van fossiele naar duurzame energievoorziening op de infrastructuur waar wij verantwoordelijk voor zijn. We creëren beelden welke aanpassingen in de regelgeving nodig zijn en voeren daarover dialoog. Op dit moment ligt er een wetsvoorstel van minister Kamp (Economische Zaken) om de aansluitplicht op aardgas bij nieuwbouwwoningen te schrappen. De dossiers die op korte en lange(re) termijn spelen voor Alliander zijn onderwerp van breed overleg.
4. Cybercriminaliteit
Impact Ernstig
Waarschijnlijkheid Hoog
Verwachte ontwikkeling Toenemend ↑
Wat is het risico?
Onze energienetten en bovengrondse assets digitaliseren in toenemende mate. Daarbij zien we een toename van hacks in relatie tot politiek en terrorisme gericht op vitale infrastructuur. Dit maakt cyber security een belangrijk onderwerp. Wanneer cybercriminaliteit toeneemt of in vorm verandert en we ons hier niet tijdig op aanpassen, loopt Alliander een zeer hoog risico.
Hoe wordt het gemanaged?
We beveiligen onze netwerken en computers tegen aanvallen door te werken aan preventie, detectie én response van cybersecurity. In 2017 wordt de security functie verder uitgebouwd binnen Alliander. De grootste uitdaging hierbij is het werven van geschikte kandidaten. Binnen Netbeheer Nederland werken we intensief samen op dit onderwerp. Daarnaast onderhouden we nauwe contacten met het Nationaal Cyber Security Centrum van de Rijksoverheid en met andere partijen zodat we gezamenlijk de (snelle) ontwikkelingen kunnen volgen en externe signalen van aanvallen vroegtijdig kunnen opvangen. Ook nemen we deel aan en werken samen in het European Network for Cyber Security (ENCS) als mitigatie rondom cybersecurity.
5. Privacy energiedata
Impact Ernstig
Waarschijnlijkheid Hoog
Verwachte ontwikkeling Neutraal →
Wat is het risico?
Bij het beheren van energienetten krijgen we te maken met privacygevoelige data. Denk hierbij aan gegevens over de aansluitingen, energiecontracten, verbruik, kosten. Het bewaken van de privacy van deze energiedata is dan ook van groot belang. We lopen het risico dat de privacy van energiedata wordt geschonden.
Hoe wordt het gemanaged?
Bij de verwerking van energiedata onderzoeken we wat de mogelijke impact is op de privacy, zogeheten ‘privacy-impact-analyses’. Op basis daarvan treffen we maatregelen waar nodig. Vanaf 2016 zijn organisaties verplicht om ‘datalekken’ van persoonsgegevens te melden bij de autoriteit Persoonsgegevens. Alliander heeft hiervoor de processen en organisatie ingericht. Bij de bescherming van persoonsgegevens kijken we ook over de grenzen van onze eigen organisatie heen. Vanuit de energiesector wordt gezamenlijk opgetrokken om maatregelen te treffen voor een gedegen bescherming van privacygevoelige gegevens. Hierover vindt informatie uitwisseling plaats met toezichthouder Autoriteit Persoonsgegevens, Autoriteit Consument en Markt, de brancheorganisaties Netbeheer Nederland en Energie-Nederland en andere betrokken partijen.
6. Benodigde capaciteit en competenties
Impact Ernstig
Waarschijnlijkheid Hoog
Verwachte ontwikkeling Toenemend ↑
Wat is het risico?
We verwachten dat we de komende jaren niet op tijd opgeschaald zijn, met name door moeizame werving en de doorlooptijd van vereiste opleidingen, om al het werk gedaan te krijgen. Dit stelt ons voor grote uitdagingen om te voldoen aan onze opdracht (maakbaarheid), het voldoen aan de verwachtingen van stakeholders (reputatiemanagement) en het behouden van onze license to operate ánd innovate. Daarnaast is het behouden en aantrekken van toptalent op het gebied van IT en techniek cruciaal om te kunnen blijven innoveren.
Hoe wordt het gemanaged?
Arbeidsmarktbewerking en campagnes worden vol ingezet op schaarse groepen. Er is een funnel met out-of-the-box doelgroepen zoals zij-instromers, omscholing en internationale kandidaten (vluchtelingen , buurlanden), die getoetst en geïmplementeerd wordt. Met procesverbetering, virtual reality en robotisering wordt gewerkt aan het sterk verkorten van de opleidingstijd. Contacten met scholen en universiteiten worden strak aangehaald. Intern werken we met dedicated human relationship teams die voortdurend werken aan oplossingen.
7. Onzekerheid energietransitie
Impact Aanzienlijk
Waarschijnlijkheid Medium
Verwachte ontwikkeling Neutraal →
Wat is het risico?
De energietransitie versnelt. Zonnepanelen, windparken, afscheid van aardgas, warmtepompen, elektrische auto’s betekenen dat het elektriciteitsnet op veel plaatsen en in hoog tempo verzwaard moet worden. De energietransitie kenmerkt zich aan de ene kant door de onvoorspelbaarheid van de acceptatie van verschillende transitie scenario’s en bijbehorende investeringen. Aan de andere kant is het een gegeven dat energietransitie leidt tot het elektrificeren van de samenleving en een afname van het gasverbruik. Afgezien van de financiële consequenties daarvan zal dit operationeel niet bij te benen zijn met serieuze risico’s voor met name de betrouwbaarheid van de energievoorziening.
Hoe wordt het gemanaged?
Het managen van deze uitdaging is tweeledig. Enerzijds het inzichtelijk maken van de impact van de energietransitie en het optimaal gebruik maken van de mogelijkheden van digitalisering om op het juiste moment de goede investeringen te doen. Anderzijds het ontwikkelen van innovatieve oplossingen om verzwaring van het energienet in de toekomst te voorkomen zodat er minder belasting op het net ontstaat. Daarnaast werken we aan uitbreiding van onze technische arbeidscapaciteit, als onderdeel van het risico ‘Maakbaarheid werkpakket’.
De pijlen voor ieder risico geven aan wat de lange termijn verwachte ontwikkeling van het risico is: omhoog (toenemend risico), gelijk of omlaag (dalend risico).
Investeren in effectiever en efficiënter maken van onze bestaande organisatie, inclusief de samenwerking met ketenpartners (vooral aannemers)
Zorgen voor een heldere voorspelling en verwachtingsmanagement m.b.t. nieuw werk en onderhoud
Opschalen en versnellen met o.a. nieuwe manieren van werven en opleiden
Op dit moment zien we dat ondanks de ingezette maatregelen, het risico toeneemt.
Overig
Actualisering beleid
Het risicobewustzijn binnen Alliander is over het algemeen voldoende. We hebben een goed en actueel zicht op de onzekerheden binnen ons bedrijf.
Juridische procedures en claims
In januari 2014 heeft het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) in een geschil met een andere netbeheerder uitspraak gedaan inzake de definitie van een elektriciteitsaansluiting. Beslist werd dat bepaalde netkoppelingen geen aansluitingen waren in de zin van de Elektriciteitswet 1998 en dat de netbeheerder daarom aan deze partijen geen kosten in rekening kon brengen. Per 1 januari 2014 is de Elektriciteitswet 1998 gewijzigd en vallen deze koppelingen alsnog onder de wettelijke definitie van een aansluiting. In 2016 heeft Liander een aantal claims ontvangen met verwijzing naar de uitspraak uit januari 2014. In december 2016 heeft het CBb in een vergelijkbare zaak alsnog beslist dat de koppelingen wel aansluitingen zijn en de vorderingen van de afnemer afgewezen. Precedentwerking van de uitspraak uit 2014 is daardoor niet meer aan de orde. Naar de huidige verwachting van Liander zullen hieruit geen verplichtingen ontstaan.
Liander is met een aantal gemeenten verwikkeld in juridische geschillen inzake precario. In totaal betreft het een potentieel door Liander terug te vorderen bedrag van € 18 miljoen. Gezien de onzekerheden zijn deze vorderingen niet verantwoord in de balans per 31 december 2016 en 30 juni 2017.
De ACM heeft in 2015 op basis van de Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet vragen gesteld omtrent een aantal nieuwe activiteiten binnen Alliander. Deze vragen hadden onder meer betrekking op mogelijke bevoordelingen en in één specifieke situatie op vermeende energielevering. Ten aanzien van dit laatste aspect zijn in dit kader ultimo 2015 de desbetreffende werkzaamheden overgedragen aan een energieleverancier. Ten aanzien van deze specifieke situatie heeft de ACM geconcludeerd dat deze activiteiten binnen de kaders van de wet vallen. De toezichthouder ACM heeft in 2016 uitspraak gedaan inzake een daarmee deels samenhangend handhavingsverzoek over een aantal nieuwe bedrijfsactiviteiten van Alliander, namelijk Hoom, Exe en MPARE. De ACM concludeert dat deze nieuwe activiteiten van Alliander niet buiten de wettelijke kaders vallen mede omdat zij niet strijdig zijn met het beheren van energienetten. Tegen de besluiten van de ACM in 2016 zijn een tweetal partijen in beroep gegaan. In de eerste helft van 2017 hebben geen ontwikkelingen plaatsgevonden.