Toelichting risico's

Deze toelichting op de belangrijkste risico’s maakt integraal onderdeel uit van het jaarverslag. De mate waarin Alliander bereid is risico’s te lopen bij het realiseren van zijn doelstellingen verschilt per risicocategorie. De pijltjes achter ieder risico geven aan of een risico ten opzichte van vorig jaar is gestegen, gelijk is gebleven of is gedaald.

Per risico staat beschreven wat het risico inhoudt, hoe Alliander met het risico omgaat en wat de trend is (wat is de verwachting hoe het risico zich gaat ontwikkelen, dalend , neutraal  of stijgend ).

Interne risico’s

A.        Onvoldoende anticiperen op de impact van de energietransitie 

Wat is het risico?

De energiemarkt is volop in beweging. We zien verschillende trends die impact hebben op de netbeheerder. In de capaciteitsvraag zien we de opkomst van elektrisch vervoer en de toename van het aantal warmtepompen. Aan de aanbodzijde is er een groeiende trend naar het toepassen van duurzame opwekking, met name in de vorm van zonne-energie. Tijdig anticiperen op de impact van deze ontwikkelingen is belangrijk om ook in de toekomst aan de energiebehoefte te kunnen blijven voldoen. De belangrijkste gevolgen van dit risico kunnen zijn desinvesteringen en het niet tijdig kunnen invullen van de klantbehoefte.

Hoe wordt het gemanaged?

Alliander neemt een actieve rol in als het gaat om de transitie in de energiesector. Naast het opdoen van de benodigde kennis middels nieuwe activiteiten, nemen wij ook onze verantwoordelijkheid door deze kennis met onze omgeving te delen. We sorteren voor door met onze belangrijkste partners het gesprek aan te gaan zodat we bijvoorbeeld tijdig zicht hebben op de mogelijke ontwikkelingen rondom het gasnet. Op het gebied van tariferen zoeken we bijvoorbeeld naar oplossingen om bereikbaarheid, betaalbaarheid en betrouwbaarheid van energie tijdens en na de transitie over alle energiesoorten heen te kunnen garanderen. Bovendien onderzoeken we hoe gebruikersgedrag en -spreiding optimaal gefaciliteerd kunnen worden, waarbij de laagst maatschappelijke kosten voor alle gebruikers centraal staan. Hierbij levert ons data gedreven net ons een belangrijk deel van de benodigde informatie.

B.        Datakwaliteit 

Wat is het risico?

We leggen onder andere informatie vast over de materiaalsoort, afmetingen en liggingsgegevens van onze netten, om zo te kunnen blijven voorzien in de kwaliteit en beschikbaarheid van onze netten. Daarnaast kennen we administratieve data, die van belang zijn voor de dienstverlening naar onze klanten. Wanneer de kwaliteit en integriteit van data over onze netten en adres-, meet- en contractgegevens van onze klanten onvoldoende geborgd zijn, kan dit tot gevolg hebben dat de betrouwbaarheid van onze dienstverlening daalt en de kosten voor bedrijfsvoering te hoog worden.

Hoe wordt het gemanaged?

Het afgelopen jaar heeft Alliander verbeteringen doorgevoerd met een programma gericht op het verbeteren van de kwaliteit en betrouwbaarheid van onze data. Tevens voert Liander controles uit op de volledigheid van de verwerking van berichtenverkeer door EDSN (Energie Data Service Nederland, verantwoordelijk voor het faciliteren van de afhandeling van administratieve processen tussen de diverse marktpartijen).

C.        Haalbaarheid meterwisselvolume 

Wat is het risico?

De volume-opschaling voor de grootschalige aanbieding van slimme meters (GSA) vindt met name plaats in 2016. Dit legt een flink beslag op (het gereed zijn van) de interne organisatie, processen en systemen. Deze opschalingsperiode valt samen met de introductie van een nieuw metertype, de introductie van een nieuw netwerk ten bate van communicatie met de slimme meters, alsmede een intensivering van de samenwerking met de nieuwe aannemers die voor de GSA zijn aangetrokken. Deze aspecten resulteren in een complex programma dat wij als netbeheerder niet eerder in deze omvang hebben ervaren. Bij onvoldoende sturing kan dit tot gevolg hebben dat niet alle huishoudens binnen het werkgebied van Liander tijdig voor 2020 een slimme meter aangeboden krijgen. Dit heeft vervolgens ook reputatieschade tot gevolg.

Hoe wordt het gemanaged?

Onder andere op basis van ervaringen van netbeheerders in het buitenland en marktexpertise hebben wij een gedegen voorbereidingsperiode doorlopen. Hierdoor zijn de ketenprocessen, van integrale besturing tot en met operationele werkprocessen bij de aannemers, voldoende gereed en vormen deze een stabiele basis. Vermindering van afhankelijkheden in het programma heeft geleid tot risicoreductie. Voorbeelden zijn de aanleg van veiligheidsvoorraden van huidig beschikbare metertypes en flexibiliteit in capaciteitsafspraken met de aannemers. Tevens zijn uitwijkplannen opgesteld en is een calamiteitenproces ingericht om onvoorziene ontwikkelingen adequaat het hoofd te kunnen bieden. De productievoortgang wordt op dagelijkse basis gemonitord en tenslotte vindt een continue evaluatie plaats van de prestatie van onszelf en de ketenpartners, zodat leringen en ervaringen zo snel mogelijk worden omgezet in verbetering.

Externe risico’s

D.        Toenemende complexiteit ruimtelijke ordening 

Wat is het risico?

De ruimte voor onze infrastructuur is in dichtbewoonde gebieden beperkt, zowel onder als boven de grond. Bovendien worden er strengere eisen gesteld aan de zichtbaarheid van de bovengrondse infrastructuur en de nabijheid van woonhuizen. Dit maakt het voor netwerkbedrijven steeds complexer om tracés en locaties te vinden voor de infrastructuur, met hogere kosten tot gevolg.

Hoe wordt het gemanaged?

We houden intensief contacten met de stakeholders (zoals omwonenden, gemeenten en provincies), brengen de ontwikkelingen op het gebied van ruimtelijke ordening in beeld en hebben medewerkers aangetrokken met een specifieke focus op de planologische aspecten bij het managen van onze assets.

E.        Cybercriminaliteit 

Wat is het risico?

Een belangrijke actuele ontwikkeling op het gebied van cybercriminaliteit is de verdere professionalisering van malware, de verzamelnaam voor kwaadaardige virussen. Dit is goed te zien in de sterke groei en de kwaliteit van zogeheten ransomware. Ransomware, zoals CryptoLocker, versleutelt belangrijke data op lokale schijven en netwerkschijven om deze tegen betaling weer te ontsleutelen. Dit kan tot gevolg hebben dat belangrijke delen van het netwerk onbestuurbaar worden. Bovendien kunnen virussen binnenkomen via de computers van medewerkers. Ook vanwege de toenemende digitalisering van onze energienetten en bovengrondse assets is cyber security een belangrijk onderwerp.

Hoe wordt het gemanaged?

Deze ontwikkeling betekent voor ons een extra focus op detectie en snelle response. We onderhouden een permanent integraal security-managementsysteem dat risico’s in kaart brengt en de beveiliging periodiek toetst. We hebben gewerkt aan zonering in ons netwerk om zo bedreigingen, zoals aanvallen, indringers, ongewenste inhoud en virussen, buiten te sluiten en verspreiding tegen te gaan. Meer dan 80% van de Alliander-medewerkers heeft de basistraining voor security awareness gevolgd. De crisisorganisatie geeft de grootschalige aanbieding van de slimme meter prioriteit bij oefeningen. Daarnaast werken we intensief samen met het Nationaal Cyber Security Centrum van de Rijksoverheid om externe signalen van aanvallen vroegtijdig op te kunnen vangen. Alliander onderhoudt nauwe banden met het European Network for Cyber Security (ENCS). We blijven de (snelheid van) ontwikkelingen in de buitenwereld volgen om zo te bepalen welke initiatieven we moeten nemen om ervoor te zorgen dat we zo veilig mogelijk kunnen opereren.

F.        Veranderende wetgeving  

Wat is het risico?

Het grootste deel van onze activiteiten is gereguleerd. Het gaat hier om de aansluit- en transportdiensten elektriciteit en gas en de meetdienst kleinverbruik. Als de wet- en regelgeving substantieel wijzigt, kan de situatie ontstaan dat we onze ambities of onze operatie moeten aanpassen aan deze regulatorische ontwikkelingen. Gedurende 2015 heeft bijvoorbeeld het wetsontwerp STROOM tot gevolg gehad dat Alliander zijn werkzaamheden uitgebreid onder de loep heeft genomen om te bepalen of de onderneming hieraan compliant zou zijn. Eind 2015 is het ontwerp uiteindelijk door de eerste kamer verworpen en begin 2016 is een gewijzigd wetsvoorstel bij de 2e kamer ingediend.

Hoe wordt het gemanaged?

We voeren proactief de dialoog met de overheid en toezichthouders over ontwikkelingen in wet- en regelgeving met betrekking tot netbeheer en geven onze visie op regulatorische ontwikkelingen. Onze kennisexperts voeren scenarioberekeningen uit en kijken naar de impact op de uitvoering van onze taken. Daarnaast werken we aan het intern verhogen van het reguleringsbewustzijn.

G.        Precario 

Wat is het risico?

De kosten voor precario - de gemeentelijke heffing die Liander moet betalen voor het gebruik van openbare grond - blijven toenemen. In vijf jaar tijd zijn de kosten verviervoudigd, doordat een toenemend aantal gemeenten deze belasting heffen bij netbeheerders. Deze kosten worden doorberekend in de tarieven. De lokale heffingen verhogen generiek de tarieven voor alle klanten, terwijl precario door slechts een aantal gemeentes wordt geheven. Liander is daarom tegen precarioheffing.

Hoe wordt het gemanaged?

Verandering van wet- en regelgeving omtrent precarioheffing is al langere tijd in voorbereiding. Aanpassing van de wet laat nog op zich wachten. Tot die tijd start Liander, daar waar naar zijn mening ten onrechte precario wordt geheven, procedures op.

H.        Gasstoringen als gevolg van waterleidingbreuken 

Wat is het risico?

We hebben sinds juni 2014 viermaal te maken gehad met een omvangrijke gasstoring als gevolg van een waterleidingbreuk, waarbij honderden klanten dagenlang tot een week lang zonder gas zaten. In alle gevallen ontstond de storing door vervuiling van het gasnet met water en zand na een combinatie van breuken in de waterleiding en gasleiding. Door een waterleidingbreuk kan het zand onder nabijgelegen gasleidingen wegspoelen, waarna de gasleiding vrij komt te hangen, doorbuigt en breekt. De kracht van het water zorgt er vervolgens voor dat het gasnet lokaal volloopt met modder. De direct getroffenen worden financieel gecompenseerd. Het reputatierisico neemt toe wanneer er herhaalstoringen plaatsvinden.

Hoe wordt het gemanaged?

We hebben met alle waterleidingbedrijven gekeken naar de risicopunten. Lees hierover ook meer in 'Wat hebben we geleerd'. Met Vitens bijvoorbeeld, dat bij alle storingen tot dusver betrokken was, zijn de netgegevens vergeleken met de gegevens over gasleidingen om risicogebieden te inventariseren. Vitens-monteurs hebben een training gevolgd om op de locatie van een waterleidingbreuk te kunnen voorkomen dat de gasleiding alsnog breekt. In Apeldoorn, waar na twee langdurige storingen zowel het water- als gasnet wordt vervangen, werken Liander en Vitens intensief samen.