Controleverklaring en assurance-rapport van de onafhankelijke accountant

Inleiding

Geachte aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Alliander N.V.,

Wij zijn door de Raad van Commissarissen benoemd als accountant van Alliander N.V. vanaf de controle van het boekjaar 2016 en hebben derhalve de jaarrekening 2016 gecontroleerd. Daarnaast heeft de Raad van Bestuur ons opdracht geven om zekerheid te verschaffen bij een selectie van niet-financiële informatie zoals opgenomen in het jaarverslag 2016. De Raad van Commissarissen is hiertoe gemandateerd door de aandeelhouders.

Hieronder vindt u onze rapportages met betrekking tot beide opdrachten, te weten de controleverklaring bij de jaarrekening 2016 en het assurance-rapport met betrekking tot de niet-financiële informatie.

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Aan de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Alliander N.V.

Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2016

Ons oordeel

Wij hebben de jaarrekening 2016 van Alliander N.V. te Arnhem gecontroleerd. De jaarrekening omvat de geconsolideerde en de enkelvoudige jaarrekening.

Naar ons oordeel:

  • Geeft de in dit jaarverslag opgenomen geconsolideerde jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Alliander N.V. op 31 december 2016 en van het resultaat en de kasstromen over 2016 in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie (EU-IFRS) en met Titel 9 Boek 2 BW.

  • Geeft de in dit verslag opgenomen enkelvoudige jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Alliander N.V. op 31 december 2016 en van het resultaat over 2016 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.

De geconsolideerde jaarrekening bestaat uit:

  1. De geconsolideerde balans per 31 december 2016.

  2. De volgende overzichten over 2016: de geconsolideerde winst-en-verliesrekening, het geconsolideerde overzicht totaalresultaat, het mutatieoverzicht van het geconsolideerde eigen vermogen en het geconsolideerde kasstroomoverzicht.

  3. De toelichting met een overzicht van de belangrijkste grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen.

De enkelvoudige jaarrekening bestaat uit:

  1. De enkelvoudige balans per 31 december 2016.

  2. De enkelvoudige winst-en-verliesrekening.

  3. De toelichting met een overzicht van de belangrijkste grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen.

De basis voor ons oordeel

Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie “Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening”.

Wij zijn onafhankelijk van Alliander N.V. zoals vereist in de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA).

Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

Materialiteit

Op basis van onze professionele oordeelsvorming hebben wij de materialiteit voor de jaarrekening als geheel bepaald op € 10 miljoen. De materialiteit is gebaseerd op 0,75% van de totale kosten. Wij houden ook rekening met afwijkingen en/of mogelijke afwijkingen die naar onze mening voor de gebruikers van de jaarrekening om kwalitatieve redenen materieel zijn.

Wij zijn met de Raad van Commissarissen overeengekomen dat wij aan de Raad tijdens onze controle geconstateerde afwijkingen boven € 0,5 miljoen rapporteren, alsmede kleinere afwijkingen die naar onze mening om kwalitatieve redenen relevant zijn.

Reikwijdte van de groepscontrole

Alliander N.V. staat aan het hoofd van een groep van entiteiten. De financiële informatie van deze groep is opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening van Alliander N.V.

De groepscontrole heeft zich met name gericht op de significante onderdelen Alliander N.V. en Liander N.V. Bij de onderdelen Alliander N.V. en Liander N.V. hebben wij zelf controlewerkzaamheden uitgevoerd. Bij andere onderdelen hebben wij beoordelingswerkzaamheden of specifieke controlewerkzaamheden uitgevoerd.

Door bovengenoemde werkzaamheden bij (groeps)onderdelen, gecombineerd met aanvullende werkzaamheden op groepsniveau, hebben wij voldoende en geschikte controle-informatie met betrekking tot de financiële informatie van de groep verkregen om een oordeel te geven over de geconsolideerde jaarrekening.

De kernpunten van onze controle

In de kernpunten van onze controle beschrijven wij zaken die naar ons professionele oordeel het meest belangrijk waren tijdens onze controle van de jaarrekening. De kernpunten van onze controle hebben wij met de Raad van Commissarissen gecommuniceerd, maar vormen geen volledige weergave van alles wat is besproken.

Wij hebben onze controlewerkzaamheden met betrekking tot deze kernpunten bepaald in het kader van de jaarrekeningcontrole als geheel. Onze bevindingen ten aanzien van de individuele kernpunten moeten in dat kader worden bezien en niet als afzonderlijke oordelen over deze kernpunten.

Kernpunten

Onze controlewerkzaamheden op de kernpunten

Initiële controleopdracht

 

Bij initiële controleopdrachten is een aantal overwegingen van toepassing dat niet speelt bij terugkerende controleopdrachten. Additionele planningsactiviteiten en –overwegingen die noodzakelijk zijn om een toereikende controlestrategie en controleplan te bepalen zijn:

· Voldoende inzicht verkrijgen in Alliander N.V. en haar activiteiten, waaronder de interne beheersomgeving en de informatiesystemen, om de risico-inschatting te kunnen maken en de controlestrategie en het controleplan te ontwikkelen;

· Voldoende toereikende controle-informatie verkrijgen met betrekking tot de openingsbalans inclusief de selectie en toepassing van waarderingsgrondslagen; en

· Communicatie met de voorgaande accountant.

Voordat wij in 2016 benoemd werden tot externe accountant van Alliander N.V. hebben wij een uitgebreid transitieplan opgesteld, waarmee we in het najaar van 2015 van start zijn gegaan om inzicht te verkrijgen in de onderlinge relaties tussen de strategie, de bijbehorende business risico’s en de wijze waarop dit impact kan hebben op de financiële verantwoording en het stelsel van interne beheersingsmaatregelen. Ons transitieplan bestond onder ander uit:

· Nauwe samenwerking met de voorgaande accountant, inclusief een proces van dossierinzage en formele overdrachtsprocedures, zoals door onze professionele standaarden voorgeschreven;

· Actieve kennisoverdracht met de financiële, risico- en Internal Audit functies om inzicht te verkrijgen in hun perspectieven op de activiteiten, risico’s en belangrijkste bevindingen;

· Het bijwonen van de formele slotbesprekingen met senior management en de Audit Commissie als onderdeel van het jaarrekeningcontrole-proces 2015;

· Evaluatie van de belangrijkste verslaggevingsvraagstukken en controle-onderwerpen uit voorgaande jaren;

· Beoordeling van management’s documentatie met betrekking tot interne beheersing ter ondersteuning van het verkrijgen van inzicht in het proces van financiële verslaggeving en de bedrijfsprocessen.

Wij hebben ons controleplan in mei 2016 besproken en afgestemd met de Audit Commissie van Alliander N.V. en wij hebben gedurende het jaar regelmatig gerapporteerd over de status, voortgang en belangrijkste bevindingen uit het controleproces.

Verkoop van Endinet B.V. en aankoop netten Friesland en de Noordoostpolder (AEF B.V.)

 

De toelichting ten aanzien van deze transacties is opgenomen in de waarderingsgrondslagen, noot 1 en noot 33.

Per 1 januari 2016 heeft Alliander de aandelen van Endinet Groep B.V. aan Enexis Holding N.V. verkocht en de aandelen van Aktivabedrijf Enexis Friesland B.V. van Enexis Holding N.V. gekocht onder bijbetaling door Enexis van € 365 miljoen. De waardering van de geruilde netwerken is bepalend voor de boekwinst op de verkoop van Endinet Groep B.V. en de goodwill op Aktivabedrijf Enexis Friesland B.V. De reële waarde van Endinet Groep B.V. is bepaald op € 708 miljoen, hetgeen heeft geresulteerd in een boekwinst van € 176 miljoen. De koopprijs van de aandelen van Aktivabedrijf Enexis Friesland B.V. bedraagt € 335 miljoen.

Alliander N.V. is ondersteund door externe deskundigen bij de toerekening van de koopprijs aan de individuele activa en passiva.

Als onderdeel van onze controlewerkzaamheden hebben wij kennis genomen van de overeenkomst tussen Alliander N.V. en Enexis Holding B.V. en andere juridische documenten die ten grondslag liggen aan de transacties. Tevens hebben we kennis genomen van de intern gevolgde procedures ten aanzien van de bepaling van de reële waarde.

Wij hebben, met behulp van onze waarderingsdeskundigen, de reële waarde van Erdinet Groep B.V., de koopprijs van de aandelen van Aktivabedrijf Enexis Friesland B.V. en de waardering van de verkregen individuele activa en passiva getoetst, en hierbij de belangrijkste veronderstellingen beoordeeld.

Wij hebben de deskundigheid en objectiviteit van de externe deskundigen beoordeeld. Tevens hebben wij vastgesteld dat de definitieve afrekening met Enexis inzake deze transacties is geëffectueerd.

Daarnaast hebben wij getoetst of deze toelichtingen voldoen aan de vereisten van IFRS 3, toereikend zijn en voldoende inzicht geven in de waardering op overnamedatum.

Verklaring over de in dit jaarverslag opgenomen andere informatie

Naast de jaarrekening en onze controleverklaring daarbij, omvat het jaarverslag andere informatie, die bestaat uit:

  • Het bestuursverslag

  • De overige gegevens

Op grond van onderstaande werkzaamheden zijn wij van mening dat de andere informatie:

  • Met de jaarrekening verenigbaar is en geen materiële afwijkingen bevat.

  • Alle informatie bevat die op grond van Titel 9 Boek 2 BW is vereist.

Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen vanuit de jaarrekeningcontrole of anderszins, overwogen of de andere informatie materiële afwijkingen bevat.

Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten in Titel 9 Boek 2 BW en de Nederlandse Standaard 720. Deze werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening.

De Raad van Bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van de andere informatie, waaronder het bestuursverslag en de overige gegevens, in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.

Verklaring betreffende overige door wet- of regelgeving gestelde vereisten

Benoeming

Wij zijn door de Raad van Commissarissen op 29 juli 2015 benoemd als accountant van Alliander N.V. vanaf de controle van het boekjaar 2016 en zijn sinds die datum tot op heden de externe accountant. De Raad van Commissarissen is hiertoe gemandateerd door de aandeelhouders.

Beschrijving van verantwoordelijkheden met betrekking tot de jaarrekening

Verantwoordelijkheden van de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen voor de jaarrekening

De Raad van Bestuur is verantwoordelijk voor het opmaken en getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met EU-IFRS en met Titel 9 Boek 2 BW. In dit kader is de Raad van Bestuur verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing die de Raad van Bestuur noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude.

Bij het opmaken van de jaarrekening moet de Raad van Bestuur afwegen of de vennootschap in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemde verslaggevingsstelsels moet de Raad van Bestuur de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij de Raad van Bestuur het voornemen heeft om de vennootschap te liquideren of de bedrijfsactiviteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is.

De Raad van Bestuur moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de vennootschap haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening.

De Raad van Commissarissen is verantwoordelijk voor het uitoefenen van toezicht op het proces van financiële verslaggeving van de vennootschap.

Onze verantwoordelijkheid voor de controle van de jaarrekening

Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van de controleopdracht dat wij daarmee voldoende geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel.

Onze controle is uitgevoerd met een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid, waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle materiële fouten en fraude ontdekken.

Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel.

Voor een overzicht van verantwoordelijkheden verwijzen wij naar de NBA website www.nba.nl (https://www.nba.nl/Vaktechniek/Verklaringen/voorbeeldverklaringen-voorbeeldbrieven/#standaardpassages_2016).

Rotterdam, 6 maart 2017

Deloitte Accountants B.V.

J. Dalhuisen RA

Assurance-rapport van de onafhankelijke accountant

 Aan: de Raad van Bestuur van Alliander N.V.

De Raad van Bestuur van Alliander N.V. (‘de vennootschap’) heeft ons gevraagd zekerheid te verschaffen over een selectie van niet financiële informatie in het Jaarverslag 2016 (hierna: ‘het Verslag’). Onze opdracht is gericht op het verschaffen van een combinatie van beperkte mate van zekerheid (uitmondend in een conclusie) en een redelijke mate van zekerheid (uitmondend in een oordeel).

Wij zijn gevraagd een beperkte mate van zekerheid te geven bij de volgende hoofdstukken (‘de beoordeelde informatie’):

  • Over dit verslag (pagina 4-6)

  • Ons verhaal over 2016 (pagina 7-10)

  • Over Alliander (pagina 11-32)

  • Onze prestaties in 2016 gepresenteerd in de hoofdstukken:
     - Klanten (pagina 34-46)
     - Medewerkers (pagina 47-56)
     - Aandeelhouders en investeerders (pagina 57-83)

  • De impactcases pagina’s 40 en 56

Daarnaast zijn wij gevraagd een redelijke mate van zekerheid te geven bij onderstaande informatie (‘de gecontroleerde informatie’):

  • De kolom “Resultaat 2016” opgenomen de tabel op pagina 20-21 in het hoofdstuk ‘Doelstellingen en prestaties’

  • De samengevatte materialiteitstoets zoals opgenomen in het hoofdstuk ‘Over dit verslag’ op pagina 5 en de uitgebreide materialiteitstoets zoals opgenomen in het hoofdstuk ‘Overige Informatie, Materialiteitstoets’ op pagina 212-225)

Onze conclusie

Op grond van onze beoordelingswerkzaamheden is ons niets gebleken op basis waarvan wij zouden moeten concluderen dat de beoordeelde informatie geen, in alle van materieel belang zijnde aspecten, betrouwbare en toereikende weergave geeft van het beleid en de bedrijfsvoering ten aanzien van maatschappelijk verantwoord ondernemen en de gebeurtenissen en de prestaties op dat gebied in 2016 in overeenstemming met de Sustainability Reporting Guidelines versie G4 van GRI en de intern gehanteerde verslaggevingscriteria zoals toegelicht in het hoofdstuk ‘Overige Informatie’ van het Verslag.

Ons oordeel

Op basis van onze controlewerkzaamheden is naar ons oordeel de gecontroleerde informatie, in alle van materieel belang zijnde aspecten, opgesteld in overeenstemming met de Sustainability Reporting Guidelines versie G4 ‘comprehensive’ van GRI en de intern gehanteerde verslaggevingscriteria zoals toegelicht op in het hoofdstuk “Overige Informatie” op bladzijde 232-233 van het Verslag.

In het Verslag is toekomstgerichte informatie opgenomen in de vorm van ambities, strategie, plannen, verwachtingen en ramingen. Inherent aan deze informatie is dat de werkelijke uitkomsten in de toekomst kunnen afwijken en daarom onzeker zijn. Wij geven geen zekerheid bij de veronderstellingen en de haalbaarheid van toekomstgerichte informatie in het Verslag.

De basis voor onze conclusie en ons oordeel

Wij hebben onze beoordeling en onze controle van de hiervoor uiteengezette informatie verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse Standaard 3810N ‘Assurance-opdrachten inzake maatschappelijke verslagen’. Een beoordelingsopdracht is gericht op het verkrijgen van een beperkte mate van zekerheid, terwijl een controleopdracht is gericht op het verkrijgen van een redelijke mate van zekerheid. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn nader toegelicht in de sectie 'Onze verantwoordelijkheden' van dit rapport.

Wij zijn onafhankelijk van Alliander zoals vereist in de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) en andere relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Daarnaast hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA).

Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie en assurance-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel respectievelijk onze conclusie.

Aandachtspunt in onze assuranceopdracht

Het aandachtspunt dat naar ons oordeel het meest relevant was in deze assuranceopdracht is hieronder geïdentificeerd en voorzien van een toelichting over hoe wij onze werkzaamheden hebben ingericht om het aandachtspunt te adresseren.

Wij hebben dit aandachtspunt gecommuniceerd met de Raad van Commissarissen en Raad van Bestuur. Dit aandachtspunt is geadresseerd in de context van onze assuranceopdracht als geheel en in het formuleren van ons oordeel en de conclusie hierop. Wij geven geen separaat oordeel over dit aandachtspunt.

Kernpunten

Onze werkzaamheden op de kernpunten

Eén van de onderwerpen waarover Alliander N.V. rapporteert [op pagina’s 26-30, 40, 56 en op pagina 232-233] betreft de maatschappelijke impact van haar activiteiten op de omgeving.

Alliander heeft het zes kapitalen model van het International Integrated Reporting Council (IIRC) als uitgangspunt gehanteerd om de relevante maatschappelijk effecten te bepalen. Vervolgens heeft Alliander de maatschappelijke effecten bepaald aan de hand van de waardeketen en getracht deze effecten zoveel mogelijk in één eenheid te kwantificeren (euro’s).

Zoals Alliander aangeeft zijn de ontwikkelingen rondom het identificeren, kwantificeren en monetariseren nog sterk in ontwikkeling. Uit dien hoofde is Alliander genoodzaakt aannames te doen.

Wij constateren dat met name het berekende consumentensurplus sterk afhankelijk is van de gemaakte aannames, de daarbij ingebrachte expertise van externe adviseurs en gebaseerd is op complexe berekeningen. Voorts is het monetariseren van welvaarts- en welzijnseffecten, de balans tussen kosten en baten en de toerekening over de energieketen nog geen gemeengoed waardoor de maatschappelijke aanvaardbaarheid van de gekozen aannames en berekeningsmethoden beperkt zijn getoetst.

Een samenvatting van de belangrijkste aannames is opgenomen in de ‘Overige informatie’ op pagina 232-233 van het Jaarverslag.

Onze werkzaamheden ten aanzien van het beschreven aandachtspunt bestonden uit het beoordelen van de impactmeting in het hoofdstuk ‘Onze impact’ op pagina’s 26-30 en de impactcases pagina’s 40 en 56.

Op basis van interviews met functionarissen binnen Alliander N.V. en de door haar betrokken externe adviseurs, hebben wij begrip gekregen van de methodes en veronderstellingen die aan de berekening van de maatschappelijke effecten ten grondslag liggen.

Daar waar Alliander N.V. gebruik heeft gemaakt van de expertise van externe adviseurs voor het uitvoeren van de impactmetingen (te weten True Price) hebben wij kennis genomen van de deskundigheid en objectiviteit van deze experts.

Wij hebben kennis genomen van de berekeningen waarvoor wij voor de belangrijke onderdelen een herberekening hebben uitgevoerd. Voor de herberekening van het consumentensurplus hebben wij onze experts op het gebied van modelvalidatie betrokken.

Voor belangrijke aannames zoals uiteengezet in de ‘Overige informatie’ op pagina 232-233 van het Jaarverslag hebben wij aansluitingen gemaakt met diverse bronnen zoals sub administraties, externe rapportages en onderzoeksresultaten.

Daar waar inschattingen of toekomstgerichte informatie zijn gebruikt, hebben wij kennis genomen van de onderliggende basisgegevens.

Op basis van onze werkzaamheden hebben wij een goed beeld gekregen van de door het management gehanteerde methode en de gebruikte aannames en assumpties.

Verantwoordelijkheden van het bestuur en de Raad van Commissarissen

Het bestuur van de entiteit is verantwoordelijk voor het opstellen van het Verslag in overeenstemming met de rapportagerichtlijn GRI G4 en de intern gehanteerde verslaggevingscriteria zoals toegelicht in het hoofdstuk ‘Over dit Verslag’, inclusief het identificeren van stakeholders en het bepalen van materiële onderwerpen. De door het bestuur gemaakte keuzes ten aanzien van de reikwijdte van het Verslag en het verslaggevingsbeleid zijn uiteengezet in het hoofdstuk ‘Over dit Verslag’, in het hoofdstuk ‘Overige informatie’ en op de website van Alliander.

Het bestuur is ook verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht, om het opstellen van het Verslag mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten.

De Raad van Commissarissen is verantwoordelijk voor het uitoefenen van toezicht op het rapportageproces van de vennootschap.

Onze verantwoordelijkheden

Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een assurance-opdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte assurance-informatie verkrijgen voor de door ons af te geven conclusie en het oordeel.

Een beoordeling is gericht op het verkrijgen van een beperkte mate van zekerheid. De werkzaamheden die worden verricht bij het verkrijgen van een beperkte mate van zekerheid zijn gericht op het vaststellen van de plausibiliteit van informatie en zijn geringer in diepgang dan die bij een assurance-opdracht gericht op het verkrijgen van een redelijke mate van zekerheid. De in dit kader uitgevoerde werkzaamheden bestonden in hoofdzaak uit het inwinnen van inlichtingen bij functionarissen van de entiteit en het uitvoeren van cijferanalyses met betrekking tot de beoordeelde informatie. De mate van zekerheid die wordt verkregen bij beoordelingsopdrachten is daarom ook aanzienlijk lager dan de zekerheid die wordt verkregen bij controleopdrachten.

Onze controle van de gecontroleerde informatie is uitgevoerd met een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle materiële fouten en fraude ontdekken.

Wij passen de ‘Nadere voorschriften accountantskantoren ter zake van assurance-opdrachten (RA/AA)’ toe. Op grond daarvan beschikken wij over een samenhangend stelsel van kwaliteitsbeheersing inclusief vastgelegde richtlijnen en procedures inzake de naleving van ethische voorschriften, accountantsstandaarden en andere relevante wet- en regelgeving.

Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de beslissingen die gebruikers op basis van dit Verslag nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze werkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op onze conclusie en ons oordeel.

Wij hebben onze werkzaamheden professioneel kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse Standaard 3810N, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen.

Beoordelingswerkzaamheden

Onze beoordelingswerkzaamheden bestonden onder andere uit:

  • Het uitvoeren van een omgevingsanalyse en het verkrijgen van inzicht in de relevante maatschappelijke thema’s en kwesties en de kenmerken van de organisatie.

  • Het evalueren van de aanvaardbaarheid van het verslaggevingsbeleid en de consistente toepassing hiervan, waaronder het evalueren van de uitkomsten van de dialoog met belanghebbenden en de redelijkheid van schattingen gemaakt door het management.

  • Het afnemen van interviews met management (of relevante medewerkers) die verantwoordelijk zijn voor de duurzaamheidsstrategie en –beleid en -prestaties.

  • Het afnemen van interviews met relevante medewerkers die verantwoordelijk zijn voor het aanleveren van informatie, het uitvoeren van interne controles op gegevens en de consolidatie van gegevens in het Verslag.

  • Het analytisch evalueren van data en trends.

  • Het beoordelen van relevante gegevens van de interne en extern documentatie, op basis van deelwaarnemingen, om de betrouwbaarheid vast te stellen van de informatie in het Verslag.

Controlewerkzaamheden

Onze controlewerkzaamheden bestonden onder andere uit:

  • Het identificeren en inschatten van de risico’s dat de informatie afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico’s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing.

  • Het evalueren van de opzet en implementatie, het testen van de werking van de systemen en processen voor informatieverzameling en –verwerking voor de informatie in het Verslag.

  • Het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de informatie in het Verslag en de daarin opgenomen toelichtingen.

  • Het uitvoeren van verbandscontroles en gegevensgericht werkzaamheden op relevante data

  • Het evalueren van de onderliggende transacties en gebeurtenissen.

Wij bepalen de kernpunten van onze assurance-opdracht van het Verslag op basis van alle zaken die wij met de Raad van Commissarissen hebben besproken. Wij beschrijven deze kernpunten in ons assurance-rapport, tenzij dit is verboden door wet- of regelgeving of in buitengewoon zeldzame omstandigheden wanneer het niet vermelden in het belang van het maatschappelijk verkeer is.

Rotterdam, 6 maart 2017

Deloitte Accountants

J. Dalhuisen RA