Overgang naar een duurzame warmtevoorziening

Gemeenten spelen een belangrijke rol in het waarmaken van de internationale klimaatafspraken van Parijs (2015). Op regionaal niveau via de Regionale Energiestrategie (RES) en op gemeentelijk niveau via de Transitievisie Warmte en het Wijkuitvoeringsplan. De overgang naar een duurzame warmtevoorziening raakt alle circa 1.000 wijken in de 145 gemeenten in het verzorgingsgebied van Liander. 

In 2020 zijn alle Nederlandse gemeenten begonnen met een lokale Transitievisie Warmte, die aangeeft wanneer een wijk van het aardgas afgaat. Bij het ontwikkelen en realiseren van aardgasvrije warmte-oplossingen maken de gemeenten gebruik van onze expertise en ervaring op het terrein van nieuwe energie. We geven bijvoorbeeld inzicht in technische en financiële afschrijvingen van het gasnet en de status van het elektriciteitsnet. Dit doen we onder meer met de Buurtanalyse-app. Door expertise te leveren, brengen we vernieuwende projecten en initiatieven van landelijke, regionale en lokale partners verder en komen we samen tot de optimale oplossing voor specifieke situaties. Zo maken we de juiste keuzes en blijft energie betaalbaar. De Transitievisies dienen in 2021 voor alle gemeenten in Nederland afgerond te zijn.

Nieuwe ontwikkelingen in open netten

Open warmtenetten leveren een belangrijke bijdrage aan de warmtetransitie. De warmtenetten van Alliander-dochter Firan maken het mogelijk om het potentieel te benutten van bijvoorbeeld biomassa, collectieve warmte- en koudeopslag, aquathermie, aardwarmte en restwarmte uit datacenters. In 2020 hebben we stappen gezet in de realisatie van open warmtenetten in verschillende Nederlandse gemeenten. Firan is aan de slag in onder meer Noord-Holland, Gelderland en Overijssel. Samen met initiatieven zoals Stichting Warmtenetwerk en WarmingUP werken we aan kennisontwikkeling over duurzame, betrouwbare en betaalbare concepten. Op die manier vinden we samen met partners steeds meer oplossingen voor actuele uitdagingen in de warmtetransitie, zoals veranderende wet- en regelgeving, succesvolle samenwerking in lokale warmteketens en de businesscase voor aardgasvrije concepten.

Warmtenet Zaanstad-Oost

Het eerste open warmtenet van Nederland in Zaanstad-Oost is gerealiseerd door Warmtenetwerk Zaanstad B.V. (een samenwerkingsverband tussen de gemeente Zaanstad, Firan en de provincie Noord-Holland). Dankzij de open structuur kunnen op termijn alle leveranciers en afnemers onder dezelfde voorwaarden gebruikmaken van de warmte-infrastrcutuur. Het warmtenet, dat sinds 2019 warmte levert aan een bestaande woonwijk, wordt in eerste instantie gevoed door een lokale kleinschalige biomassacentrale. In de toekomst kunnen we ook nieuwbouwwoningen aansluiten en koppelingen maken met nieuwe producten, leveranciers en gebruikers.

Verduurzaming van de warmtenetten in Amsterdam

In verschillende wijken in Amsterdam verkent Firan samen met partners en bewoners welke energie-infrastructuren het beste passen bij de wensen, behoeften en mogelijkheden van de buurt. Hier zijn veel kansen voor warmtenetten die gebruikmaken van restwarmte van datacenters en aquathermie. Zo ondersteunen we in de wijken Middenmeer-Noord en Amstel III de lokale initiatieven om warmtenetten te voorzien van restwarmte uit nabijgelegen datacenters. In Buikslotermeer vindt onderzoek plaats naar een bronnet met restwarmte uit grote rioolleidingen.

Koploperprojecten in Gelderland

In een groeiend aantal gemeenten in Gelderland brengen we de warmtetransitie verder. Firan is actief in drie proeftuinen van het landelijke Programma Aardgasvrije Wijken (Arnhem Elderveld, Apeldoorn Kerschoten en Huissen). Firan is daarnaast betrokken bij de pilot van Alliander met het Buurt Energie Systeem voor de Nijmeegse wijk Hengstdal, dat behoort tot de tweede tranche van proeftuinen. Verder zijn we al langere tijd aan de slag met het warmtenet in Dukenburg in Nijmegen. Daarnaast starten we samen met de provincie Gelderland, de gemeenten Arnhem, Wageningen, Apeldoorn, Ede, Lingewaard, Culemborg en Nijmegen een haalbaarheidsonderzoek naar een publiek warmte-infrabedrijf voor de regio.

Nieuwe stappen richting warmtenetten

In samenwerking met partners als gemeenten en woningcorporaties verkennen we op verschillende locaties in Nederland mogelijkheden voor toekomstbestendige warmtenetten. Dat resulteerde in 2020 in nieuwe stappen in onze samenwerkingsverbanden in onder meer de gemeenten Haarlem en Wageningen. Verder startten we nieuwe onderzoeken en initiatieven in onder meer de regio Rijnland. Het warmtenet in Hengelo, dat slim gebruik maakt van lokale industriële restwarmte, werd door het Nationaal Warmtecongres 2020 aangemerkt als het meest innovatieve warmtenet van Nederland.

Proeftuinen

In verschillende Nederlandse gemeenten wordt proefgedraaid met het aardgasvrij maken van een wijk. Zij krijgen een bijdrage van het Rijk om bestaande woningen en gebouwen via een wijkgerichte aanpak ('proeftuinen') aardgasvrij te maken, of ervoor te zorgen dat ze klaar zijn om aardgasvrij te worden. In 2020 werd opnieuw aan 19 wijken een rijksbijdrage toegekend. Daarvan vallen er acht in een gemeente in het verzorgingsgebied van Liander: Amsterdam, Apeldoorn, Arnhem, Doesburg, Hilversum, Lingewaard, Nijmegen en Opsterland.

Deze proeftuinen zijn belangrijk om te leren hoe we samen een bestaande wijk aardgasvrij kunnen maken. De grootste uitdaging is het maken van systeemkeuzes in de ontwerpfase, zodat iedereen in de toekomst ook de juiste warmtevoorziening heeft, niet te veel betaalt, de straat niet steeds opnieuw open hoeft en we schaarse arbeidscapaciteit efficiënt kunnen inzetten. De regie voor de plannen ligt bij de gemeente. Liander zoekt actief samenwerking met gemeenten, woningcorporaties, bewoners, marktpartijen en andere belanghebbenden. We helpen beslissingen te nemen over een nieuwe duurzame energievoorziening om zo samen een vlotte uitvoering te realiseren.

Pilots met waterstof

De toepassingsmogelijkheden van waterstof worden over de hele wereld bestudeerd en becommentarieerd. De kansen voor toepassing in de gebouwde omgeving lijken zich pas voor te doen ná 2030, bij voldoende aanbod en verdere prijsdaling. Omdat netbeheerders voor de lange termijn investeren en we nog steeds beschikken over een kostbare fijnmazige gas-infrastructuur, volgen we ontwikkelingen op de voet en onderzoeken we het liefst zelf de kansen om de juiste keuzes te maken over onze gasleidingen.
Alliander is gestart met pilots om samen met partners te leren wat het gebruik van waterstof in de praktijk betekent. Zo gaan we in Lochem woningen voorzien van waterstof in plaats van aardgas. In het Friese Oosterwolde onderzoeken we met de eigenaar van een zonnepark de conversie naar waterstof. Dat kan een oplossing zijn bij drukte op het net, maar wellicht is het ook mogelijk om de opgewekte energie voor langere tijd op te slaan als waterstof voor andere toepassingen zoals duurzame mobiliteit of warmte. Op die manier hoeft niet alle energie naar het elektriciteitsnet te worden geleid. Dat draagt bij aan het flexibeler maken van een volledig duurzaam energiesysteem.