Onze impact op de maatschappij
De activiteiten van Alliander hebben impact op de maatschappij. Zo draagt de distributie van energie en invoeding daarvan op onze netwerken positief bij aan de economische ontwikkeling van regio’s en stakeholders. Medewerkers en leveranciers ontvangen beloning voor hun prestaties. Aan de andere kant weten we dat we waarde aan de samenleving onttrekken. Bijvoorbeeld door de uitstoot van broeikasgassen, het gebruik van grondstoffen en de effecten van onderbreking van de energielevering. Ons doel is om bij te dragen aan brede maatschappelijke welvaart door negatieve impact voor stakeholders te verminderen en positieve impact te vergroten.
Waarom impactmeten?
Met impactmeten berekenen we de omvang van de maatschappelijke effecten die het gevolg zijn van onze activiteiten. We zien of we onze doelen realiseren en wat onze bijdrage aan de mondiale SDG’s is. Hierdoor kunnen we betere besluiten nemen over projecten en activiteiten. Door transparant te zijn over hoe die berekeningen eruit zien en te rapporteren over de gemeten resultaten willen we onze stakeholders actief betrekken bij onze ontwikkeling, de keuzes die we maken en onze brede waardecreatie.
Onze stappen in impactmeting
Impactmeten maakt wereldwijd een grote ontwikkeling door. Alliander participeert actief in samenwerkingsverbanden en werkt continu aan verbetering van het impactmodel. In 2021 hebben we in de sector nieuwe afspraken gemaakt over diverse uitgangspunten. Dit is vastgelegd in het handboek Impactmeten voor netwerkorganisaties. Een nieuwe versie hiervan komt uit in 2022. De nieuwe afspraken bieden een stevige basis voor gezamenlijke impactmetingen en maken het mogelijk om prestaties van deelnemers te vergelijken.
Alliander neemt pro deo deel aan het bestuur van de Stichting Impact Economy Foundation. Deze stichting beoogt verdere standaardisering van impactmeten in investeert in een grotere (bestuurlijke) impactcommunity. Onze impact in 2021 is door de volgende ontwikkelingen sterk beïnvloed:
In overleg met de sector is de toerekening gewijzigd van maatschappelijke kosten aan verschillende partijen die betrokken zijn bij het waardeproces. Deze zogeheten 'attributie' vormt een belangrijke grondslag voor de waardering van impacts. Het uitgangspunt blijft dat de attributie wordt toegekend naar toegevoegde waarde in de keten maar deze waarde wordt nauwkeuriger in de keten verdeeld. Dat leidt tot een daling van ons aandeel in een aantal impactindicatoren. Het resultaat van ons model en vergelijking van kwantitatieve indicatoren met eerdere jaren is gecorrigeerd voor deze wijziging.
We zien de invloed van een gestegen CO2-prijs. Deze prijs volgt de maatschappelijke schade door klimaatverandering en stijgt elk jaar. Dit werkt (negatief) door in onze impact op het natuurlijk kapitaal. Tegelijk zien we wel dat de geproduceerde energie in Nederland steeds schoner wordt. Dit dempt het effect van de hogere CO2-prijs.
Het grotere aantal koude dagen in 2021 heeft geleid tot meer transport van gas. We zien in 2021 geen effect van de prijsstijging op het totale volume. Dit werkt door als toename van het geproduceerd kapitaal. Daarnaast zien we dat de waarde van warmtenetwerken als alternatief toeneemt.
Ons impactmodel
Financieel kapitaal
Geproduceerd kapitaal
Intellectueel kapitaal
Natuurlijk kapitaal
Sociaal kapitaal
Menselijk kapitaal
Impact in één oogopslag
Alliander hanteert het ‘zeskapitalenmodel’ van het International Integrated Reporting Council (IIRC). Om de samenstelling en omvang van onze impact te kunnen verklaren en vergelijken, drukken we deze uit in euro’s. In het model kwantificeren en monetariseren we impacts waar we de grootste maatschappelijke bijdrage leveren, in onze directe activiteiten en in de keten. Van de overige indicatoren is op basis van externe bronnen een kwalitatieve beschrijving en inschatting gemaakt. Ketenimpacts zijn effecten waarvoor partijen in de keten gezamenlijk verantwoordelijk zijn. Te denken valt aan de impact van energiedistributie op het welzijn van consumenten en emissies door het verbruik van elektriciteit, gas en warmte. We merken op dat steeds sprake is van een relatieve grootte: de impact op groepsniveau kan klein zijn, maar op individueel niveau groot. Bijvoorbeeld bij de impact van een ongeval met een persoon. Voor uitgangspunten, berekeningen en vergelijkende cijfers verwijzen wij naar het Verantwoordingsdocument.
Financieel kapitaal: investeren in netwerken en energietransitie
Alliander investeert volop in uitbreiding van de energienetwerken en de energietransitie. In 2021 is onze behoefte aan financiering toegenomen. De kapitaalbehoefte bedroeg € 308 miljoen meer dan in 2020.
Onze medewerkers ontvangen salaris en leveranciers ontvangen vergoedingen voor goederen, diensten en bedrijfsmiddelen. Hiermee genereren we werk en inkomen bij andere partijen. In 2021 hebben we € 276 miljoen meer impact gerealiseerd door stijging van betalingen aan onze leveranciers en betaling van dividenden, aflossingen en rente. Per saldo stimuleert onze inzet de economie en dragen we bij aan werkgelegenheid, inkomen en welvaart.
Geproduceerd kapitaal: de impact van een warme woning
Energiedistributie en -transport vormen ons geproduceerd kapitaal en weerspiegelen de waarde die energie voor onze klanten heeft. Beschikbaarheid van energie en warmte zijn bepalend voor welvaart en welzijn.
Consumenten en kleinverbruik
Het aandeel van de waarde die Alliander voor consumenten heeft, bedroeg € 5,3 miljard in 2021 , een stijging van € 0,6 miljard ten opzichte van 2020. De koudere winter en meer graaddagen resulteren in hogere gedistribueerde volumes gas en warmte. Het aantal gas aansluitingen is niet toegenomen. Het aantal warmteaansluitingen voor kleinverbruik steeg met 10% en verhoudingsgewijs steeg ook de welzijnswaarde van de warmteaansluiting. De toegevoegde waarde voor consumenten steeg van € 0,6 miljoen naar € 0,7 miljoen. De totale hoeveelheid gedistribueerde elektriciteit is licht gestegen. Dit kwam doordat de teruglevering van energie door consumenten aan het elektriciteitsnet in 2021 verder toenam. We zien een stijging van ongeveer 25% in het aantal aansluitingen met een zoninstallatie. Teruglevering van zonnestroom resulteert in een positieve bijdrage aan ervaren welzijn van € 20 miljoen.
Zakelijke klanten
De totale waarde van het elektriciteit- en gastransport voor zakelijke klanten is gestegen van € 409 miljoen naar € 453 miljoen. Ondanks de daling van elektriciteits- en gastransport naar zakelijke klanten ten opzichte van 2020 is de waarde van energietransport gestegen door de stijgende energieprijzen.
Maatschappelijke waarde van betrouwbare energie gestegen
De impact van storingen en uitval wordt gebenchmarkt met andere Nederlandse netbeheerders. Afgelopen jaar is de uitvalduur van gas in ons werkgebied bijna gehalveerd, terwijl de gemiddelde uitvalduur in de sector flink toenam. Daardoor deed Alliander het met een positieve impact van € 0,025 miljoen beter dan gemiddeld. De waarde van de betrouwbaarheid van een gasaansluiting steeg daarmee met 1 eurocent.
Voor elektra geldt dat zowel de uitvalduur als de uitvalfrequentie zijn gedaald bij Alliander. De uitvalduur in Nederland is gemiddeld juist iets toegenomen. We presteren beter dan in 2020, maar nog ondergemiddeld. Dit leidt tot een impact van € -0,036 miljoen. De waarde van de betrouwbaarheid van een elektra-aansluiting verbetert hiermee. Netto komen we voor gas- en elektra-aansluitingen uit op een verbeterde waarde van de betrouwbaarheid van onze netwerken. Deze bedraagt in totaal € -0,011 miljoen, ten opzichte van € -2,3 miljoen in 2020.
Intellectueel kapitaal: meerwaarde van marktfaciliterende data
De digitalisering van energienetten is essentieel voor de energietransitie. Nieuwe business- en marktmodellen en de inzet van duurzame energie leiden tot kennis en data over deze ontwikkelingen. Deze kennis en data vormen intellectueel kapitaal dat positief kan bijdragen aan vraagstukken over energietransitie, grondstoffen en realisatie. Transparantie, innovatie en samenwerking zijn sleutelbegrippen voor het duiden van intellectueel kapitaal.
Open data
Open data delen we direct op de website van Liander, terwijl andere data op maat kunnen worden aangevraagd. De kwaliteit en gebruikswaarde van deze data creëren maatschappelijke waarde als zij toepassingen door gebruikers mogelijk maken. Het beschikbaar stellen van data biedt ook marktkansen voor andere bedrijven. In 2021 vertegenwoordigden deze marktfaciliterende data een waarde van € 2,5 miljoen. De impact steeg door een stijging van het aantal raadplegingen licht met € 0,2 miljoen.
Project Korte Termijn Prognoses
Een praktijkvoorbeeld voor intellectueel kapitaal is het project Korte Termijn Prognoses. De software daarvoor is in-house ontwikkeld en wordt ingezet voor congestiemanagement, het ondersteunen van innovaties en een landelijke netveiligheidsanalyse in samenwerking met TenneT. Het voorspellen van toekomstige netbelasting is complex, maar voor veel partijen relevant. Daarom heeft Liander het Korte Termijn Prognoses project open source beschikbaar gesteld en ondergebracht in de Linux Foundation Energy. Hiermee kunnen ontwikkelaars van andere partijen het project verder helpen. Zo dragen de Franse hoogspanningsnetbeheerder RTE en de Technische Universiteit Aachen actief bij aan het project.
De verbeterde tooling stelt netbeheerders als Liander in staat om betere voorspellingen te doen gedurende de volgende twee dagen. Dit leidt tot betere benutting van de capaciteit van het net, minder storingen, minder netverlies en kostenefficiëntie. Er ontstaat meer ruimte op het net om klanten aan te sluiten, er kan worden bespaard op het inkopen van flexibiliteit en op de kosten van het begrenzen van duurzame opwek. Deelnemers aan open source kunnen tegen lagere kosten en met minder inzet van menselijk kapitaal werken aan innovatie en kennisontwikkeling.
Natuurlijk kapitaal
Alliander werkt er hard aan om de negatieve impact op natuurlijk kapitaal (grondstoffen, biodiversiteit, lucht- water- en bodemkwaliteit en klimaat) te beperken.
Klimaat
De impact van onze CO2-uitstoot nam toe van € 218 miljoen in 2020 naar € 223 miljoen in 2021. Het gestegen aantal graaddagen en de hogere CO2-prijs vormen hiervoor de belangrijkste verklaringen. De daling van de koolstofintensiteit per kWh vanwege een schonere energiemix dempt het effect van deze toename enigszins.
Circulariteit
Er is sprake van een toegenomen negatieve impact door materiaalgebruik, van € 34 miljoen in 2020 naar € 45 miljoen in 2021. Dit ondanks de gelijkgebleven hoeveelheid ingekocht materiaal van 28 miljoen kilo in 2021.
Het valideren van gebruikt gerecycled/recyclebaar materiaal vereist nadere afstemming met leveranciers . Door inzet van gerecyclede materialen hebben we een negatieve impact ter waarde van € 3 miljoen vermeden (2020: € 13 miljoen). Hiermee zijn de totale kosten van ecologische schade, bij uitsluitend inzet van nieuwe grondstoffen, met 7% beperkt.
De negatieve impact van ons afval is stabiel gebleven op € 0,11 miljoen.
Sociaal kapitaal: bredere meting wenselijk
Hoe stakeholders onze prestaties ervaren en waarderen is onderdeel van ons sociaal kapitaal. De waarde van reputatieverandering geeft inzicht in de reputatie in vergelijking met soortgelijke bedrijven. Een gunstige reputatie biedt kansen voor samenwerking, medewerkerswerving en klanttevredenheid. Het reputatieonderzoek toont een afname van de reputatiewaarde van € 14 miljoen in 2020 naar € 4 miljoen in 2021. Doordat het gewicht van reputatie als indicator voor sociaal kapitaal is gedaald, en we ook een daling van de waardering van de reputatie van Alliander. De gemeten reputatiewaarde van Alliander is vergeleken met het vorige onderzoek in 2017 verbeterd.
Menselijk kapitaal: meer welzijn door werk
De impact van welzijn door het hebben van werk is met 10% gestegen naar € 60 miljoen euro. Medewerkers van Alliander geven aan relatief tevreden te zijn over hun werk. Dat geldt ook voor externe medewerkers. Sinds 2021 zijn mensen met een sociale arbeidskwalificatie in de impactmeting meegenomen. We zien geen negatief effect van coronagerelateerde maatregelen zoals thuiswerken. Op persoonsniveau verschilt dit beeld echter.
Langdurig arbeidsgerelateerd verzuim of veiligheidsincidenten hebben een drukkend effect op de positieve waarde van het hebben van werk. De negatieve impactwaarde is € 0,61 miljoen. Ongevallen en hoger psychisch ziekteverzuim tonen een toename van 21%. De impact bestaat uit een negatief effect van € 0,46 miljoen door arbeidsgerelateerd verzuim en een negatief effect van € 0,15 miljoen door veiligheidsincidenten.
Impactmeten: geleerde lessen
Het geproduceerd kapitaal (betrouwbaar energietransport) vertegenwoordigt zoals elk jaar een hoge maatschappelijke waarde. Dit berekenen we aan de hand van de gereguleerde tarieven en de extra geldwaarde die klanten in theorie bereid zouden zijn te betalen boven op de prijs van een dienst of product (‘consumentensurplus’). Om de methode begrijpelijker en sectorbreed toepasbaar te maken, berekenen we het consumentensurplus vanaf dit jaar op basis van een constante betalingsbereidheid van een klant voor de hele Nederlandse sector. We realiseren ons dat we hiermee voorbijgaan de sociale gevolgen van gestegen energieprijzen. Daarom komen we in 2022 met een bredere benadering om de effecten van onze activiteiten op het sociaal kapitaal te meten.
We zien ook de invloed van circulair inkopen op het natuurlijk kapitaal. We verwachten dat bij een verder inzicht in data van ons percentage circulair inkopen onze impact in 2022 weer gaat verbeteren. Tot slot gaan we, ook op aangeven van het stakeholderpanel, in 2022 meer investeren in een visie op de gewenste langetermijn-impacts van Alliander. Hiermee maken we de stap van het ‘meten en rapporteren’ naar ‘sturen op maatschappelijke impact’.
Cable pooling: energie uit wind en zon gecombineerd aansluiten
Krapte en capaciteitsbeperkingen op het elektriciteitsnet vormen in veel regio’s momenteel een obstakel voor realisatie van nieuwe aansluitingen voor invoeding van hernieuwbare energie uit zon en wind. Vaak zijn eerst aanpassingen in de netwerken noodzakelijk. De wachttijd voor een aansluiting leidt ertoe dat initiatiefnemers investeringen uitstellen en vertraging van de invoeding uit hernieuwbare energiebronnen optreedt. Een kansrijke oplossing is het benutten van één bestaande netaansluiting voor twee energiebronnen op één locatie. Dit koppelen op één kabel, ‘cable poolen’, maakt de reguliere werkwijze met twee gescheiden netaansluitingen voor zon en wind overbodig en vergroot de mogelijkheden om in gebieden met veel knelpunten toch in teruglevering te voorzien. Om de effecten van cable pooling inzichtelijk te maken, hebben we een impactanalyse uitgevoerd op een locatie voor energieproductie uit zon en wind in Gelderland.
Situatie en vraagstelling
De impactberekening is gebaseerd op een gecombineerde netaansluiting van 5 MW zonopwek en 10 MW windopwek. Traditioneel zou de 5 MW zonopwek pas mogelijk zijn op een eigen, nieuwe aansluiting na een netverzwaring. Hiervoor hanteren we een periode van 5 jaar. Belanghebbenden in deze casus zijn de klant, Liander, de rijksoverheid, de maatschappij en het klimaat. De vraag is wat de maatschappelijke impact is van het gecombineerd aansluiten van zon en wind door middel van cable pooling in vergelijking met twee individuele netaansluitingen die na netverzwaring worden gerealiseerd.
Resultaten van de impactberekening
Met een gecombineerde aansluiting bespaart de initiatiefnemer van het project op aansluitkosten van de extra aansluiting voor zonopwek. Hij krijgt deze eerder aangesloten dan op de traditionele manier. Wel maakt hij extra kosten voor het besturingssysteem dat cable poolen en het benodigde aftoppen mogelijk maakt. Voor het project maakt hij aanspraak op SDE-subsidie. Doordat de initiatiefnemer eerder zonne-energie opwekt, is de totale financiële impact voor de initiatiefnemer € 1,2 miljoen positief. Ook is er een positieve impact op geproduceerd kapitaal. Via de aansluiting kan eerder energie worden ingevoed. Dit resulteert in een waarde over vijf jaar van € 0,1 miljoen.
Voor Liander levert cable pooling in vergelijking met de referentie geen directe impact op financieel kapitaal op. In het geval van traditioneel aansluiten zou de aansluiting worden gerealiseerd na 5 jaar transportbeperking. De kosten voor deze aansluiting worden volledig doorbelast aan de initiatiefnemer. Cable pooling levert voor Liander geen extra kosten of inkomsten op. Op hoger netvlak wordt bespaard op investeringen, doordat er afgetopt wordt om windopwek met een vermogen van 10 MW en zonopwek met een vermogen van 5 MW samen op één netaansluiting van 10 MW terug te leveren. Door dit aftoppen kan op de benodigde netverzwaring op de transportdienst circa € 1,2 miljoen bespaard worden. De verdeling van deze besparing is ongeveer 33% voor Liander en 67% voor TenneT.
Voor de overheid is sprake van een negatieve impact van € 0,2 miljoen door de SDE-subsidie. Cable pooling leidt tot een versnelde aansluiting van vijf jaar zodat de subsidiekosten eerder vallen en een hoger bedrag in netto contante waarde vertegenwoordigen. Door cable poolen speelt de netbeheerder arbeidsuren vrij, wordt bijgedragen aan maakbaarheid en kunnen elders aansluitingen gerealiseerd worden. Deze waardecreatie wordt gerepresenteerd door de financiële waarde van de aansluiting. Dit resulteert in een maatschappelijke waardecreatie voor Liander ter waarde van de aansluiting van € 0,4 miljoen.
Voor natuurlijk kapitaal is er een positieve impact op klimaat: zonopwek is 5 jaar eerder mogelijk, wat gelijk staat aan € 1,4 miljoen impact door het vermijden van langjarige CO2-uitstoot van grijze opwek. Het vervallen van de tweede aansluiting leidt tot minder materiaalgebruik, grondverzet en -gebruik. De ecokosten hiervan zijn niet significant. Cable pooling levert voor de betrokkenen bij het project nieuwe kennis op en genereert intellectueel kapitaal dat bij projecten elders kan worden toegepast. Deze impact is niet kwantitatief berekend.
Conclusie
De totale maatschappelijke waardecreatie van cable pooling is positief. De True ROI – de maatschappelijke kosten-opbrengstenverhouding – bedraagt voor dit project 18,8. Dit is een zeer gunstige verhouding. De versnelde aansluiting van de zonopwek leidt tot hogere omzet voor de initiatiefnemer in de eerste jaren én tot terugdringing van klimaatgerelateerde emissies. Door cable pooling wordt het elektriciteitsnetwerk efficiënter benut en de maatschappelijke kosten voor een gecombineerde aansluiting zijn lager. Alliander faciliteert deze techniek inmiddels op meerdere locaties in zijn verzorgingsgebied. Hiermee vergroten we met elkaar de maatschappelijke waardecreatie op financieel, geproduceerd en natuurlijk kapitaal. Zo kan meer duurzame energieproductie op het bestaande net worden aangesloten. In ons werkgebied zijn er 36 vergelijkbare aansluitingen, voor 5 en 10 MW windinstallaties op land. Dit biedt potentie voor een vergelijkbare combinatie van netaansluitingen met zoninstallaties middels cable pooling.
