Verduurzaming van het energiesysteem

De transitie naar een duurzaam energiesysteem en het halen van de klimaatdoelen zorgt voor grote veranderingen in alle sectoren van onze economie. Het raakt alle huishoudens en bedrijven en voor het energiesysteem betekent het een grootschalige verbouwing. De netbeheerders hebben gezamenlijk met stakeholders verkend hoe de verbouwing eruit kan zien in de Integrale Infrastructuur Verkenning 2030 - 2050. Het Rijk zet met het Nationaal Plan Energiesysteem uiteen waar we als land naar toe gaan: met de fundamentele keuzes om maximaal in te zetten op energiebesparing, productie van duurzame energie in Nederland (centraal én decentraal) en directe elektrificatie. Bij directe elektrificatie worden fossiele brandstoffen direct vervangen door elektriciteit, bijvoorbeeld als een gasketel wordt vervangen door een elektrische boiler of warmtepomp. De verbouwing van het energiesysteem moet in de periode 2035 - 2040 al voor 80 à 90% klaar zijn. Dit is een grote opgave voor onder andere de energiesector, de industrie, de mobiliteit, landbouw en woningbouw. Er is een grote behoefte aan extra infrastructuur om dit mogelijk te maken. De focus op veel hernieuwbare opwek, energiebesparing en elektrificatie vereist ook dat we in de toekomst op een andere manier omgaan met energie. We waaien straks mee met de wind en draaien mee met de zon. 

Het aantal klanten met duurzame opwek groeit onverminderd door

Hoge energieprijzen leiden tot een versnelde vraag naar duurzame oplossingen

Onder meer de energiecrisis en hoge energieprijzen sinds de oorlog in Oekraïne zijn voor veel van onze klanten afgelopen jaar aanleiding geweest om te zoeken naar duurzame oplossingen. Dat geldt voor huishoudens en het bedrijfsleven. Duurzame oplossingen richten zich vaak op het terugdringen van het energiegebruik door verbetering van de isolatie van woningen en gebouwen, terugdringen van procesverliezen in de industrie en de overstap naar elektrische oplossingen.  

Isoleren is de eerste stap 

Het terugbrengen van het energiegebruik is een cruciale stap in de transitie naar een duurzaam energiesysteem. In 2023 heeft de rijksoverheid extra middelen beschikbaar gesteld voor maatregelen die energiebesparing stimuleren en de energierekening voor huishoudens en bedrijven betaalbaar houden. Daarmee worden we minder afhankelijk van andere landen en raakt het stroomnetwerk niet overvol. Dit is belangrijk: isoleren is een cruciale bouwsteen om het energieverbruik van gebouwen terug te brengen. Het merendeel van de energie in de gebouwde omgeving is immers nodig voor verwarming van onze huizen en panden in de winter. Het terugbrengen van de energievraag leidt ook tot lagere piekbelasting van de netten en dat is cruciaal.

De keuze voor elektrische oplossingen 

De vraag naar elektrische oplossingen is enorm gestegen. In de gebouwde omgeving zien we dat bijvoorbeeld aan de stijging van het aantal geïnstalleerde warmtepompen. Op de weg nam het aantal elektrische auto’s in 2023 met circa een derde toe ten opzichte van 2022. De snelle groei van elektrificatie is moeilijk voor ons als netbeheerders: het betekent dat wij overal aan de slag moeten, maar dat kan niet. Daarom roepen wij overheden op om meer regie te nemen op deze ontwikkeling en het planmatiger aan te pakken. Wij noemen dat energieplanologie. In november traden wij daarom in Netbeheer Nederland verband naar buiten met de Nationale Uitvoeringsagenda voor Regionale Infrastructuur. Momenteel zijn wij in gesprek met onze partners over de voorgestelde aanpakken. 

Hoge en volatiele energieprijzen leiden tot nieuwe contractvormen

De hoge energieprijzen en het groeiende aandeel duurzame opwek leiden tot grote prijsverschillen voor elektrische energie gedurende de dag. Dit raakt een deel van onze klanten en biedt kansen om hierop in te spelen. De grote prijsverschillen jagen de inzet van flexibiliteit en daarmee behoefte aan nieuwe contractvormen aan. Een deel van het energiegebruik en de energie-invoeding is niet-flexibel. We zien dat de energieprijs soms nihil of negatief is. Zo nam het aantal projecten voor energieopslag om flexibeler om te gaan met energieopwek en -gebruik snel toe. Ook steeg in 2023 in Nederland het aantal huishoudens met een dynamisch energiecontract. Dit zijn contracten met uurprijzen die een dag van tevoren via de leveranciers worden vastgesteld. Voor klanten die beschikken over flexibiliteit zoals elektrische boilers, elektrische auto’s of thuisbatterijen zijn deze contracten extra interessant. De stijging van het aantal dynamische prijscontracten is mogelijk het begin van een toekomstige trend die in potentie een groot effect kan hebben op onze netbelasting.

Onze klanten vragen oplossingen voor onderlinge lokale afstemming van vraag en aanbod

Onze zakelijke klanten vragen ons steeds meer om oplossingen die het mogelijk maken om energie lokaal uit te wisselen, waarbij de uitwisseling wordt afgestemd op de beschikbare lokale netcapaciteit. Deze klanten staan open om zich te organiseren in zogenaamde energy hubs of energiegemeenschappen. Door opwek en vraag onderling lokaal af te stemmen is minder netcapaciteit nodig en kunnen industrieterreinen uitbreiden of verder verduurzamen. In de visie op het energiesysteem zien we deze lokale uitwisseling als een essentieel onderdeel van de totale balanceringsopgave van het energiesysteem. Als Alliander innoveren wij op het faciliteren van deze ontwikkeling en zijn we bezig om onze data- en marktfaciliteringsystemen hiervoor geschikt te maken. Hierbij zoeken we samenwerking met partijen die oplossingen inzetten en wij vullen die aan met onze oplossingen zoals het lokale marktplatform ENTRNCE. Wij spannen ons in voor het mogelijk maken van groeps-transportovereenkomsten, waarbij netgebruikers onderling transportcapaciteit gaan delen om vraag en aanbod lokaal beter op elkaar afstemmen en daarmee de belasting op het net verminderen.

Elektrificatie van mobiliteit 

Het aantal elektrische voertuigen blijft groeien. De rijksoverheid streeft naar nieuwverkoop van 100% emissieloze personenauto’s in 2030. Om al deze auto’s te kunnen laden moet het principe van netbewust laden verplicht worden op alle publieke en thuislaadpalen. De essentie van netbewust laden is dat het laden van elektrische auto’s geen significante bijdrage levert aan de piekbelasting van het elektriciteitsnet doordat alleen binnen de capaciteitsgrenzen van het elektriciteitsnetwerk wordt geladen.

Zero Emissie-zones

De logistieke sector krijgt vanaf 2025 in enkele tientallen steden te maken met Zero Emissie (ZE)-zones. Deze zones zullen de overgang naar emissieloos vrachtvervoer versnellen. In 2030 groeit het aantal elektrische bestelauto’s naar verwachting naar ongeveer 225.000 en het aantal elektrische trucks naar ongeveer 24.000. 85% van de elektriciteitsvraag voor de bestelauto’s en trucks wordt ‘s avonds en ’s nachts geleverd. Dit zijn vaak relatief ‘rustige momenten’ op het elektriciteitsnet. Liander anticipeert hierop door nieuwe contractvormen aan te bieden.